Προσφυγιά: η ιστορία κύκλους κάνει

Προσφυγιά: η ιστορία κύκλους κάνει

του Γιώργου Μιχαηλίδη,

Ως αποτέλεσμα των πολέμων και των κοσμογονικών αλλαγών του 20ου αιώνα και ανεξάρτητα από τους υπαίτιους, δυο Έλληνες που είχαν γεννηθεί το 1912 και ζούσαν στην Τραπεζούντα μπορούσαν να βρεθούν αρχικά ως συνέπεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου είτε στο Σοχούμι της Γεωργίας ως πρόσφυγες, είτε στις κουρδικές περιοχές της Τουρκίας μέσα από τις πορείες θανάτου.
Αν βρίσκονταν στο Σοχούμι, αργότερα, λόγω της Ρωσικής επανάστασης ο ένας μπορούσε να βρεθεί στο Καζακστάν ενώ ο άλλος στην Ελλάδα, ας πούμε στο Κιλκίς.
Αυτός που είχε ζήσει στο Καζακστάν, μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, τη δεκαετία του ’90, θα μπορούσε να βρεθεί στο Μενίδι της Αττικής.

Ο άλλος που είχε έρθει στη διάρκεια του μεσοπολέμου στο Κιλκίς πολύ πιθανόν στην αρχή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου να πολεμούσε επί αλβανικού εδάφους. Στη συνέχεια αν εμπλεκόταν με το κομμουνιστικό κίνημα ήταν πιθανό να βρεθεί το 1945 επί γιουγκοσλαβικού εδάφους ως διωκόμενος.
Σε κάθε περίπτωση αν επιζούσε του εμφυλίου πολέμου είναι πολύ πιθανό το 1949 να βρισκόταν και πάλι σε αλβανικό έδαφος (αυτή τη φορά ως ηττημένος και φυγάς).
Από εκεί το πιο πιθανό ήταν να μεταφερθεί στο Ουζμπεκιστάν απ’ όπου, μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, θα μπορούσε να επιστρέψει και να βρει τον άλλον στο Μενίδι Αττικής ή ίσως να εγκατασταθεί στο νομό Ροδόπης.

Αν αντί για το αλβανικό έδαφος βρισκόταν σε γιουγκοσλαβικό το 1949, τότε πολύ πιθανό να μεταφερόταν αντί για το Ουζμπεκιστάν στην Ουγγαρία, απ’ όπου λόγω της εξέγερσης του 1956 θα αναγκαζόταν να φύγει και να πάει, πιθανόν, στην Τσεχοσλοβακία, απ’ όπου και πάλι μετά τη διάσπασή της ενδεχομένως να επέστρεφε στην Ελλάδα, για να μείνει στο χωριό του στο Κιλκίς ή στη Θεσσαλονίκη. Αλλά ίσως και να μην επέστρεφε ποτέ.

Μια Ελληνίδα που είχε γεννηθεί επίσης το 1912 στα παράλια της Μικράς Ασίας, ως συνέπεια της Μικρασιατικής εκστρατείας και καταστροφής, θα βρισκόταν πιθανόν το 1922 στη Σάμο. Από εκεί μπορεί το 1942, ως συνέπεια της πείνας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, να περνούσε με βάρκα στα τουρκικά παράλια κι από εκεί να βρισκόταν στην Κύπρο, στη Συρία ακόμα και σε κάποιο βρετανικό στρατόπεδο στη Μέση Ανατολή ή την Αφρική. Αν επιβίωνε και επέστρεφε στην Ελλάδα το 1945 μπορεί να μετανάστευε, μαζί με τον σύζυγό της, τις δεκαετίες του ’50 ή του ’60 στις ΗΠΑ ή την Αυστραλία για οικονομικούς λόγους (ή για οικονομικούς και πολιτικούς ταυτόχρονα).

Οι παραπάνω ιστορίες αποτελούν πραγματικές διαδρομές ζωής συνανθρώπων και συμπατριωτών μας που πιθανόν να έχουμε γνωρίσει. Μιλάμε για αποστάσεις χιλιάδων χιλιομέτρων και μετακίνηση μεταξύ ηπείρων, τις οποίες οι άνθρωποι δεν επέλεξαν να κάνουν. Τους επιβλήθηκε λόγω των πολιτικών και στρατιωτικών εξελίξεων που τους υπερέβαιναν. Στις αμέτρητες ανάλογες ιστορίες του 20ου αιώνα που εκτυλίχθηκαν σε μια σειρά κράτη, οι Έλληνες έχουν το «προνόμιο» να είναι εκ των πρωταγωνιστών στις μετακινήσεις. Μια σειρά κράτη τους υποδέχθηκαν αναγκαστικά ή κατόπιν συμφωνιών, άλλοτε με καλοσύνη κι άλλοτε με βαναυσότητα.

Στην αυγή του 21ου αιώνα οι διαδρομές τροποποιούνται, οι πρωταγωνιστές-λαοί των βίαιων μετακινήσεων αλλάζουν, οι υπαίτιοι των πολέμων αλλάζουν, οι χώρες-υποδοχείς επίσης.
Ωστόσο, η ιστορία της προσφυγιάς και της μετανάστευσης, ως αποτέλεσμα των πολέμων, των πολιτικών και οικονομικών αναταραχών, δεν είναι τόσο διαφορετική και σίγουρα την κίνηση των ανθρώπων που θέλουν να ζήσουν τη μία και μοναδική ζωή τους όσο πιο ανθρώπινα γίνεται δεν μπορούν να τη σταματήσουν νόμοι, πλωτά φράγματα, περιπολίες, δημοτικά και περιφερειακά συμβούλια.

Ο καννιβαλισμός ή αλληλεγγύη είναι δύο ενδεχόμενα με τα οποία μπορούν να αντιμετωπιστούν ανάλογες καταστάσεις. Θα το ζήσουμε έτσι ή θα το ζήσουμε αλλιώς. Θα το ζήσουμε όμως. Η κατάσταση υπάρχει, όσο υπάρχουν τα γεννεσιουργά αίτιά της. Δεν αναιρείται και δεν κρύβεται πίσω από κανέναν φράχτη και μέσα σε κανένα στρατόπεδο. Ούτε φυσικά μπορεί να φύγει από εδώ και να πάει αλλού.

ΠΗΓΗ: selidodeiktis