Δείτε αναλυτικά τα θέματα και τις λύσεις στη Νέα Ελληνική Γλώσσα

Πανελλαδικές 2019: Νέα Ελληνική Γλώσσα ΓΕΛ – Θέματα και Λύσεις

Με το μάθημα της Νέας Ελληνικής Γλώσσας ανοίγει η αυλαία των πανελλαδικών εξετάσεων για τους υποψηφίους των Γενικών Λυκείων, ενώ από τη Δευτέρα ακολουθούν τα μαθήματα των Ομάδων Προσανατολισμού. Αύριο, Σάββατο, οι υποψήφιοι των ΕΠΑΛ διαγωνίζονται στο μάθημα των Μαθηματικών.

Οι εξετάσεις ολοκληρώνονται στις 18 Ιουνίου για τα Γενικά Λύκεια και στις 20 Ιουνίου για τα Επαγγελματικά Λύκεια. Στις 2 Ιουλίου ολοκληρώνονται οι εξετάσεις για τους υποψηφίους που θα διαγωνιστούν σε ειδικά μαθήματα.

Η ώρα έναρξης των εξετάσεων έχει οριστεί στις 08:30, και όλοι οι υποψήφιοι θα πρέπει να προσέρχονται στις αίθουσες εξέτασης μέχρι τις 08.00. Η διάρκεια εξέτασης κάθε μαθήματος είναι τρεις ώρες.

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

Γ΄ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Δ΄ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 7 ΙΟΥΝΙΟΥ 2019 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ:

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΚΕΙΜΕΝΟ

[Επίκληση των αξιών της δημοκρατίας]

Χρειάζεται μια απάντηση στο βασικό ερώτημα που άκουσα να επαναλαμβάνεται συχνά, κυρίως από τους νέους οι οποίοι τόσο εύκολα αυταπατώνται κι εξίσου εύκολα απογοητεύονται: Αφού η δημοκρατία είναι κατά κύριο λόγο ένα σύνολο διαδικαστικών κανόνων, πώς μπορούμε να έχουμε την απαίτηση να βασιζόμαστε στους «ενεργούς πολίτες»; Για να έχουμε ενεργούς πολίτες, δεν χρειάζονται άραγε και ιδανικά; Και βέβαια

χρειάζονται τα ιδανικά. Πώς όμως να μην πάρουμε υπόψη μας τις μεγάλες ιδεολογικές συγκρούσεις που δημιούργησαν αυτούς τους κανόνες; Θέλετε να δοκιμάσουμε να τις απαριθμήσουμε;

Πρώτο μεταξύ όλων συναντάμε μέσα από αιώνες αμείλικτων θρησκευτικών πολέμων το ιδανικό της ανοχής. Αν σήμερα απειλείται η ειρήνη στον κόσμο, η απειλή προέρχεται για άλλη μια φορά από τον φανατισμό, δηλαδή από την τυφλή πίστη στη δική μας αλήθεια και ότι αυτή μπορεί να επιβληθεί με τη βία. Δεν χρειάζονται παραδείγματα· τα έχουμε καθημερινά μπροστά στα μάτια μας.

Έπειτα έρχεται το ιδανικό της μη βίας. Ποτέ μου δεν ξεχνώ τη διδαχή του Καρλ Πόπερ*, σύμφωνα με την οποία αυτό που ουσιαστικά διακρίνει μια δημοκρατική εξουσία από μια μη δημοκρατική είναι πως μονάχα στην πρώτη οι πολίτες μπορούν να ξεφορτωθούν τους κυβερνώντες χωρίς αιματοχυσίες. Οι τυπικοί κανόνες της δημοκρατίας, που τόσο συχνά γίνονται αντικείμενο χλευασμού, εισήγαγαν για πρώτη φορά στην ιστορία τρόπους συμβίωσης που είχαν στόχο την επίλυση των κοινωνικών συγκρούσεων χωρίς τη χρήση βίας. Μόνον εκεί όπου οι κανόνες αυτοί γίνονται σεβαστοί, ο αντίπαλος δεν θεωρείται πλέον εχθρός που πρέπει να εξοντωθεί αλλά αυτός που μας αντιπολιτεύεται και αύριο μπορεί να πάρει τη θέση μας.

Τρίτο, το ιδανικό της σταδιακής ανανέωσης της κοινωνίας μέσα από την ελεύθερη αντιπαράθεση των ιδεών και την αλλαγή της νοοτροπίας και του τρόπου ζωής. Μόνο η δημοκρατία επιτρέπει τη διαμόρφωση και την εξάπλωση των ειρηνικών επαναστάσεων, όπως συνέβη τις τελευταίες δεκαετίες με την αλλαγή στις σχέσεις των δύο φύλων, που ίσως να είναι η μεγαλύτερη επανάσταση της εποχής μας.

Τέλος, το ιδανικό της αδελφότητας (η fraternité της Γαλλικής Eπανάστασης). Η ιστορία του ανθρώπου είναι σε μεγάλο βαθμό ιστορία συγκρούσεων αδελφοκτόνων. Στο έργο του Φιλοσοφία της Ιστορίας ο Χέγκελ** χαρακτήρισε την Ιστορία ως «απέραντο σφαγείο». Μπορούμε να τον διαψεύσουμε; Σε καμία χώρα του κόσμου δεν υπάρχει περίπτωση να

διαρκεί επί μακρόν η δημοκρατία δίχως να γίνει ήθος και συμπεριφορά.

Πώς όμως μπορεί να γίνει αυτό δίχως την αναγνώριση της αδελφότητας που ενώνει όλους τους ανθρώπους σε ένα κοινό πεπρωμένο; Η αναγνώριση αυτού του γεγονότος είναι τόσο περισσότερο αναγκαία σήμερα, που καθημερινά συνειδητοποιούμε αυτό το κοινό πεπρωμένο και θα έπρεπε να ενεργήσουμε με συνέπεια όσο υπάρχει ακόμα αυτή η μικρή φλόγα της λογικής που φωτίζει την πορεία μας.

Απόσπασμα από το βιβλίο του Norberto Bobbio, Το μέλλον της δημοκρατίας, μετάφραση Π. Ράμος. Θεσσαλονίκη: Παρατηρητής, 1993, σελ. 49-51.

A1. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε

(90-110 λέξεις). Μονάδες 25

Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε , με βάση το κείμενο, τις παρακάτω

προτάσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που

αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό ή Λάθος:

α. Κυρίως οι νέοι αμφισβητούν τη δυνατότητα της δημοκρατίας να

βασίζεται στους «ενεργούς πολίτες».

β. Η αλλαγή στις σχέσεις των δύο φύλων δεν εντάσσεται στις ειρηνικές

επαναστάσεις.

γ. Η μακροβιότητα της δημοκρατίας προϋποθέτει ανάλογη στάση ζωής.

δ. Ο φανατισμός και η βία βρίσκονται στον αντίποδα της ανοχής .

ε. Στόχος των δημοκρατικών πολιτευμάτων δεν είναι η ειρηνική επίλυση

των κοινωνικών συγκρούσεων. Μονάδες 10

Β2. α. Να εντοπίσετε στο κείμενο δύο περιπτώσεις επίκλησης στην

αυθεντία (μονάδες 2).

β. Για ποιον λόγο χρησιμοποιεί ο συγγραφέας την επίκληση σε κάθε

μία περίπτωση; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας με στοιχεία

από το κείμενο (μονάδες 4). Μονάδες 6

Β3. α. Να ξαναγράψετε κάθε μία από τις παρακάτω προτάσεις της τρίτης

παραγράφου, αντικαθιστώντας την υπογραμμισμένη λέξη με μία

άλλη, σημασιολογικά ισοδύναμη:

1. «… δεν ξεχνώ τη διδαχή του Καρλ Πόπερ …».

2. «… γίνονται αντικείμενα χλευασμού …».

3. «… εισήγαγαν στην ιστορία τρόπους συμβίωσης …».

4. «… αυτός που μας αντιπολιτεύεται …». Μονάδες 4

β. Σε κάθε ένα από τα παρακάτω αποσπάσματα, να αναγνωρίσετε τη

λειτουργία της γλώσσας στις υπογραμμισμένες φράσεις (μονάδες 2) και

να αποδώσετε τη σημασία τους μονολεκτικά ή περιφραστικά (μονάδες 4):

1. «… ο Χέγκελ χαρακτήρισε την Ιστορία ως “απέραντο σφαγείο” …» (5η παράγραφος).

2. «… η μικρή φλόγα της λογικής που φωτίζει την πορεία μας.» (6η παράγραφος). Μονάδες 6

ΣΥΝΟΛΟ ΜΟΝΑΔΩΝ 10

Β4. α. Στα υφολογικά χαρακτηριστικά του δοκιμίου συμπεριλαμβάνονται τα

παρακάτω:

1. σύνθετη δομή προτάσεων που επιτυγχάνεται με τη χρήση υποτακτικού λόγου, και

2. κάποια προφορικότητα στο ύφος που δείχνει διάθεση του δοκιμιογράφου να επικοινωνήσει με τον αναγνώστη.

Για κάθε ένα από τα παραπάνω χαρακτηριστικά να εντοπίσετε στο κείμενο δύο (2) παραδείγματα και να τα μεταφέρετε στο τετράδιό σας. Μονάδες 4

β. Να εξηγήσετε τη χρήση του σημείου στίξης της παρένθεσης που βρίσκεται στην 5η παράγραφο: «… (η fraternité της Γαλλικής επανάστασης) …». Μονάδες 2

γ. Στην παρακάτω φράση να αναγνωρίσετε το είδος της σύνταξης (ενεργητική – παθητική) (μονάδα 1) και να το μετατρέψετε στο άλλο είδος (μονάδες 2):

«… Μόνο η δημοκρατία επιτρέπει τη διαμόρφωση και την εξάπλωση ειρηνικών επαναστάσεων …». Μονάδες 3

ΣΥΝΟΛΟ ΜΟΝΑΔΩΝ 9

Γ1. «Για να διατηρούν τις βασικές τους αρχές, οι σύγχρονες δημοκρατίες βασίζονται στη δράση των ενεργών πολιτών» είναι το θέμα αφιερώματος στην ηλεκτρονική εφημερίδα του σχολείου σου.

Σε ένα άρθρο 500-600 λέξεων να παρουσιάσεις τεκμηριωμένα τις θέσεις σου για το θέμα, εστιάζοντας:

α. στις ενέργειες με τις οποίες ο πολίτης κάνει πράξη τη δημοκρατία στην καθημερινότητά του, και

β. στις δράσεις με τις οποίες το σχολείο μπορεί να συμβάλλει στη διαμόρφωση ενεργών πολιτών με δημοκρατικό ήθος.

Προσοχή: στο άρθρο να μην αναγράψετε το ονοματεπώνυμό σας.

Μονάδες 40

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Γ΄ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ – ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2019

Α1. Το κείμενο αναφέρεται στη δημοκρατία (Θέμα του κειμένου). Αρχικά, σημειώνεται ότι οι αναγκαίοι κανόνες ύπαρξης αξιών για τη θεμελίωση της δημοκρατίας προέκυψαν από ιδεολογικές αντιπαραθέσεις. (1η) Ειδικότερα, επισημαίνονται η αξία της ανεκτικότητας που, όμως, κινδυνεύει από τον δογματισμό/μισαλλοδοξία, (2η)η αξία της αποκήρυξης της βίας για την καταπολέμηση των διαφορών (3η), το ιδανικό της αλλαγής της κοινωνίας μέσω της αδέσμευτης έκφρασης αντίρροπων/αντίθετων ιδεών, η σημασία των μεταβολών ως προς τον ευρύτερο τρόπο ζωής (4η) καθώς και η αξία της αδελφότητας. Επιπλέον, για τη μακρόχρονη διατήρηση της δημοκρατίας απαιτείται οι αρχές της να αφομοιωθούν από τους πολίτες. (5η) Τέλος, τονίζεται ότι η αδελφότητα είναι απαραίτητη για να επιτευχθεί αυτό. (6η)

Β1. α. Σ β. Λ γ. Σ δ. Σ ε. Λ

Β2.α 1 : «Ποτέ μου…Καρλ Πόπερ…..αιματοχυσίες»

2 : «Στο έργο…..Χέγκελ ….σφαγείο»

β. Ο πομπός , γενικά, με τη χρήση της αυθεντίας επιτυγχάνει την ενίσχυση της αξιοπιστίας του, φαίνεται γνωστικά επαρκής ενώ και ο δέκτης διστάζει να αμφισβητήσει να αμφισβητήσει τα λεγόμενά του.

Στην πρώτη περίπτωση , ο πομπός αποδεικνύει ότι η δημοκρατική εξουσία δεν συνδέεται με τη βία ( το ιδανικό της μη βίας. Ποτέ μου…Καρλ Πόπερ….χωρίς αιματοχυσίες).

Στη δεύτερη περίπτωση, ο πομπός αποδεικνύει ότι η ανθρώπινη πορεία ανά τον χρόνο συνδέεται με τους πολέμους . ( Στο έργο του…..Χέγκελ…. «απέραντο σφαγείο»)

Β3α.

διδαχή: διδασκαλία, κήρυγμα

χλευασμού: κοροϊδίας, εμπαιγμού

συμβίωσης : συνύπαρξης

αντιπολιτεύεται: αντιτάσσεται, αντιστρατεύεται, αντιπαρατίθεται

Β3β.

απέραντο σφαγείο: ατελείωτη αιματοχυσία

που φωτίζει την πορεία μας: κατευθύνει τη δράση μας

Β4α.

1.i.«Αν σήμερα …..επιβληθεί με τη βία» (2η παράγραφος)

ii. «Η αναγνώριση αυτού του γεγονότος….πορεία μας» (6η παράγραφος)

2. i. «Θέλετε να δοκιμάσουμε να τις απαριθμήσουμε;»

ii. «Μπορούμε να τον διαψεύσουμε;»

Β4β.

Παράθεση ξενόγλωσσου όρου και επεξήγηση του αντίστοιχου ελληνικού

Β4γ.

Ενεργητική σύνταξη.

Τροπή σε παθητική => Η διαμόρφωση και η εξάπλωση ειρηνικών καταστάσεων επιτρέπονται μόνο από τη δημοκρατία.

Γ1. ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΣ ΠΡΟΛΟΓΟΣ:

-Οι πολίτες δεν συμμετέχουν στα κοινά, αδιαφορούν για κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα. -Καθίσταται αναγκαίος ο εντοπισμός των τρόπων με τους οποίους ο πολίτης πραγματώνει τη δημοκρατία στην καθημερινότητά του αλλά και στις δράσεις με τις οποίες το σχολείο μπορεί να συμβάλλει στην καλλιέργεια δημοκρατικού ήθους στους νέους.

Α΄ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ: -Συμμετοχή στις διαδικασίες (π.χ. εκλογές) που προβλέπονται από το πολίτευμα.

-Συμμετοχή σε πολιτικούς φορείς.

Οι πολιτικές παρατάξεις είναι στυλοβάτες της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, άρα είναι αναγκαία η ένταξη/συμμετοχή των πολιτών σε αυτές.

-Άσκηση γόνιμης κριτικής είτε στις προσωπικές συναναστροφές είτε στο πλαίσιο πολιτικών διαδικασιών.

-Κριτική εξέταση ή έστω επίδειξη ανεκτικότητας στην αντίθετη άποψη. -Αποκήρυξη της βίας. Σεβασμός στους συνανθρώπους του, ιδίως σε αυτούς με διαφορετικά χαρακτηριστικά. -Στάση εγρήγορσης όσον αφορά τους πολιτικούς κα κοινωνικούς κινδύνους που απειλούν τις σύγχρονες δημοκρατικές κοινωνίες.

ΜΕΤΑΒΑΣΗ: Σημαντικός, λοιπόν , είναι ο ρόλος που καλείται να διαδραματίσει ο θεσμός της εκπαίδευσης στη διαμόρφωση δημοκρατικής συνείδησης στους νέους μέσω ποικίλων δράσεων.

Β΄ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ:

-Έμφαση στη διδασκαλία συγκεκριμένων μαθημάτων ή γνωστικών ενοτήτων, όπως οι Πολιτικές Επιστήμες, η Κοινωνιολογία κλπ.

-Ενθάρρυνση των νέων να συμμετέχουν σε συλλογικά μαθητικά όργανα , όπως πενταμελή, δεκαπενταμελή συμβούλια κλπ.

-Όξυνση της κριτικής ικανότητας των μαθητών και κυρίως της ικανότητας διατύπωσης ή αξιολόγησης επιχειρημάτων, μέσω των γλωσσικών μαθημάτων αλλά και εκδηλώσεων, όπως ρητορικοί αγώνες, ομιλίες κλπ. -Επισκέψεις σε έδρες θεσμοθετημένων φορέων (Βουλή κλπ.)

ΕΠΙΛΟΓΟΣ: Γίνεται από όλους κατανοητό ότι ο πολίτης πρέπει να υπερασπιστεί τη δημοκρατία στην καθημερινότητά του ενώ και η εκπαίδευση καλείται να καλλιεργήσει το δημοκρατικό ήθος στους νέους. Κρίνεται αναγκαίο οι πολίτες , αλλά κυρίως οι νέοι, να αγωνιστούν για το πολίτευμα αυτό , προκειμένου να εδραιωθεί και να διαμορφωθούν κοινωνίες που θα στηρίζονται στις αρχές και αξίες του Ανθρωπισμού.