Σημειώσεις για τη Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄Λυκείου ΠΑΙΔΕΙΑ – ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Σημειώσεις για τη Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄Λυκείου

ΠΑΙΔΕΙΑ – ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Επιμέλεια: Νικολέττα Γ. Καββαδία

ΕΝΝΟΙΕΣ - ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ

Παιδεία είναι το σύνολο των προσπαθειών ενεργειών ατομικών, κοινωνικών, κρατικών που μορφώνουν τον άνθρωπο πνευματικά, ηθικά, ψυχικά, σωματικά και κοινωνικά. Πρόκειται για ένα ανθρωποπλαστικό ιδεώδες που απέχει από κάθε χρησιμοθηρία.

Φορείς της παιδείας: Οικογένεια, εκπαίδευση, συναναστροφές. ΜΜΕ. αντικείμενο εργασίας, παράδοση, μορφές γνήσιας ψυχαγωγίας (βιβλίο, θέατρο, κινηματογράφος, πολιτιστικές δραστηριότητες κλπ.).

Εκπαίδευση είναι θεσμός της πολιτείας που με συγκεκριμένη δομή, μέσα. κατευθύνσεις στοχεύει στην παροχή γνώσεων και εφοδίων και στη διαμόρφωση ολοκληρωμένοι προσωπικοτήτων.

. Η εκπαίδευση έχει διττό ρόλο. Συγκεκριμένα, διακρίνεται σε:

•   Ανθρωπιστική, η οποία συνδέεται με τη γνώση και την κριτική ικανότητα αλλά και με το ήθος, τη συνείδηση και την ψυχική ανάταση πρόκειται, δηλαδή, για τη γενική, την εγκύκλιο εκπαίδευση, που αποσκοπεί στη σύμμετρη ανάπτυξη όλων των πτυχών της προσωπικότητας.

•   Τεχνοκρατική, η οποία συνδέεται με τις ειδικές, τις επαγγελματικές γνώσεις σε μια εποχή ραγδαίας τεχνολογικής και επιστημονικής ανάπτυξης και παρουσιάζει θετικά και αρνητικά στοιχεία. 

            

Οι στόχοι της παιδείας

•Αναλαμβάνει να διεγείρει, να αφυπνίσει και να αξιοποιήσει τις πνευματικές δυνάμεις του ανθρώπου. Παρέχει στον μαθητή έναν πλούτο γνώσεων σχετικά με το περιβάλλον του… Ενδυναμώνει την κρίση του, ενεργοποιεί την αντίληψη του και τον καθιστά δεκτικό και ευαίσθητο στα μηνύματα της εποχής του.

-Βοηθά το άτομο να αξιολογήσει τις δυνάμεις και τις αδυναμίες του, κατακτά την αυτογνωσία και συναισθηματική ωριμότητα.

-Συντελεί στην ομαλή κοινωνική ένταξη του ατόμου. Η σχολική κοινότητα λειτουργεί με βάση κανόνες και αρχές που συναντάμε στην ευρύτερη κοινωνία. Το σχολείο μεταβιβάζει στο παιδί πρότυπα, αξίες και κανόνες στόχο τη διαμόρφωση κοινωνικής συνείδησης και ευθύνης.

-Η παιδεία είναι κύριος παράγοντας δημιουργίας πολιτικής συνείδησης στο άτομο. …

•     Το σχολείο από τη μια μεριά προσπαθεί να φέρει σε επαφή τον μαθητή με την πολιτιστική κληρονομιά του τόπου του, την παράδοση, ενισχύοντας την εθνική του ταυτότητα και φυσιογνωμία …

Η ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ (ΣΗΜΑΣΙΑ, ΘΕΤΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ)

Πνευματικός

Η παιδεία συμβάλλει στην πολύπλευρη μόρφωση του ανθρώπου για τους εξής λόγους:

•          Καλλιεργεί τα γνωστικά ενδιαφέροντα του ατόμου και συντελεί στη μόρφωση του διευρύνοντας τους πνευματικούς του ορίζοντες και μεταδίδοντας γνώσεις με τις οποίες δημιουργείται το πνευματικό υπόβαθρο του ανθρώπου.

•          Αναπτύσσει τον προβληματισμό..

Ηθικός

• Η παιδεία εκλεπτύνει τους τρόπους συμπεριφοράς του ατόμου και το εξυψώνει …

• Το άτομο συνειδητοποιεί τα προτερήματα και τα ελαττώματα του, και ωθείται στην κατάκτηση της αυτογνωσίας.

• Η αγωγή διαμορφώνει προσωπικότητα με πίστη σε υψηλά ιδανικά και σε διαχρονικές αξίες, και υποδεικνύει αγνά πρότυπα συμπεριφοράς.

• Με την παιδεία και την αγωγή καλλιεργούνται οι ηθικές αρετές και επικρατεί η δικαιοσύνη…

Ψυχοσωματικός

Η παιδεία συμβάλλει στην ανωτερότητα του ψυχισμού μας και αποτελεί πηγή ευτυχίας, διότι:

• Ενισχύει την ευαισθησία του ατόμου και καλλιεργεί ψυχικές αρετές, ενώ αποκρούει δυσάρεστα συναισθήματα, όπως η έπαρση, η ζηλοφθονία.

•         Ο άνθρωπος ωθείται στη δημιουργικότητα … αγωνιστική στάση ζωής (μοιροϋβριστής).

•         Επιτυγχάνεται ισορροπία στην ψυχική και σωματική κατάσταση του ατόμου.\

Κοινωνικός

Επενεργεί στην υγιή κοινωνικοποίηση, στην ομαλή ένταξη του ατόμου στην κοινωνία …

•        Ενισχύει το αίσθημα της συλλογικής ευθύνης, υποδεικνύει την ανάγκη συνεργασίας, αλληλεγγύης…

Πολιτικός

• Πολιτικοποιεί το άτομο τονίζοντας την αναγκαιότητα ενεργής συμμετοχής…

 Βοηθά τον άνθρωπο να αντιληφθεί και να αντιπαλέψει τις απόπειρες επιβολής λαϊκιστικού ή μεσσιανιστικού τύπου ηγεσιών, να προασπίσει το διάλογο και να αγωνιστεί για την εδραίωση μιας γνήσιας δημοκρατίας.

Οικονομικός - Επαγγελματικός - Οικολογικός

•        Συντελεί στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου, στην ταχύτατη και αειφόρα ανάπτυξη οικονομικών κλάδων, σε εκλογικευμένη ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας, στην κατάκτηση μιας ποιοτικά ανώτερης ζωής.

•        Ωθεί στην αξιοποίηση των ικανοτήτων και δεξιοτήτων του ατόμου, συμβάλλει στην επαγγελματική του αποκατάσταση, ενισχύει την επαγγελματική του συνείδηση και το καταξιώνει κοινωνικά.

•        Η αληθινή παιδεία βοηθά το άτομο να συνειδητοποιήσει την αναγκαιότητα προστασίας του πλανήτη μας 

Πολιτιστικός

• Η παιδεία συμβάλλει πολλαπλά στην πολιτιστική δημιουργία προωθώντας τα γράμματα, τις επιστήμες, τις τέχνες, τον αθλητισμό.

• Κατακτώντας την αληθινή παιδεία, ο άνθρωπος προβαίνει σε σωστές επιλογές ψυχαγωγίας…

Επιδρά στον συγκερασμό παράδοσης και πολιτιστικού παρόντος δια της επαφής με τα ήθη και έθιμα..         

Εθνικός / Διεθνιστικός

• Ενισχύει την εθνική συνείδηση, τονώνει το εθνικό φρόνημα, διαφυλάσσει την εθνική ταυτότητα, ενώ ταυτόχρονα διδάσκει το σεβασμό απέναντι σε όλα τα έθνη τονίζοντας την ξεχωριστή αξία των πολιτισμών τους.

•        Οδηγεί στην ενότητα των ανθρώπων, στην ειρηνική συνύπαρξη και συμβίωση των λαών, καθώς στηρίζει τον υγιή διεθνισμό.

ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Στην εποχή μας η σχολική εκπαίδευση, μέσα στα πλαίσια εκσυγχρονισμού και ανάπτυξης της χώρας, έχει προσλάβει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:

Α. ΘΕΤΙΚΑ

•   Ραγδαία βελτίωση στους δείκτες μόρφωσης.

•   Άμβλυνση των ανισοτήτων, έστω και τυπικά, με την καθιέρωση της δωρεάν εκπαίδευσης.

•   Φιλελευθερισμός και δημοκρατικότητα που επιτεύχθηκαν με τον περιορισμό του μονολόγου, την ανάπτυξη του διαλόγου και την πολιτική κοινωνικοποίηση (π.χ. θεσμός μαθητικών κοινοτήτων, Βουλή των Εφήβων).

•   Καλλιέργεια της κρίσης και του προβληματισμού.

•   Καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας.

•   Μύηση στη φιλοπονία / εργατικότητα.

•   Σύγχρονες γνώσεις (πληροφόρηση, ενημέρωση), γλωσσομάθεια και αναβάθμιση των σχολικών εγχειριδίων.

•   Υλικοτεχνική υποδομή (λ.χ. βιβλιοθήκες, εργαστήρια, εποπτικά μέσα διδασκαλίας).

•   Προγράμματα ανταλλαγής μαθητών.

•   Κοινωνική δραστηριοποίηση (π.χ. εθελοντισμός, φιλανθρωπική δράση).

 Β. ΑΡΝΗΤΙΚΑ - ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

Ωστόσο, κανείς δεν μπορεί να παραγνωρίσει το εκπαιδευτικό πρόβλημα και τις αρρυθμίες της σχολικής ζωής. Η δυσφορία των μαθητών και οι χαμηλές επιδόσεις τους, οι διαδηλώσεις των καθηγητών, η αρθρογραφία των πνευματικών ανθρώπων, οι καταγγελίες των δημοσιογράφων αλλά και η γενικότερη κρίση σε οικονομικό, πολιτικό και ηθικοκοινωνικό επίπεδο, αντανακλούν / καθρεπτίζουν την κρίση στο χώρο της σχολικής εκπαίδευσης.

Σε αδρές γραμμές, στο εκπαιδευτικό μας σύστημα νοσούν πέντε επίπεδα / άξονες που συνδέονται τόσο με τους διαχρονικούς στόχους του σχολείου όσο και με τις σύγχρονες εξελίξεις:

•   Το ανθρωπιστικό περιεχόμενο των σπουδών.

•   Ο εθνικός προσανατολισμός της παιδείας.

•  Η ευρωπαϊκή και οικουμενική κατεύθυνση του σχολείου.

•   Η ισότητα των ευκαιριών.

•   Ο εκσυγχρονισμός των στόχων, των μέσων και των μεθόδων.

Τα αρνητικά της σύγχρονης εκπαίδευσης μπορούν να ομαδοποιηθούν ανάλογα με την εστία - αιτία που τα δημιουργεί και είναι ορατά ως δυσλειτουργίες στο ελληνικό σχολείο:

Το πολιτικό πλαίσιο

• Δεν υπάρχει μακροπρόθεσμα οργανωμένο εκπαιδευτικό σύστημα, καθώς τα προγράμματα σπουδών διαφοροποιούνται κάθε φορά που δρομολογούνται αλλαγές στην εκάστοτε εξουσία με αποτέλεσμα να βρίσκονται σε σύγχυση οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοί.                         

• Ανεπάρκεια υλικοτεχνικής υποδομής ( κατάλληλες αίθουσες, εποπτικά μέσα διδασκαλίας, εργαστήρια, βιβλιοθήκες κ.ά.) εξαιτίας του ελάχιστου ποσοστού από το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (Α.Ε.Π.) που διατίθεται για την παιδεία και έλλειψη προγραμμάτων σπουδών που να ανταποκρίνονται στις εξελίξεις.

• Εκπαιδευτική ανισότητα: αναντίρρητα, οι μαθητές της ελληνικής επικράτειας δεν ξεκινούν από την ίδια αφετηρία στον αγώνα για την κατάκτηση της γνώσης οι οικονομικές, κοινωνικές και πνευματικές ανισότητες υφίστανται ακόμη παρά τη θεσμοθέτηση της δωρεάν παιδείας.

• Η «δικτατορία του ενός βιβλίου» και η επικράτηση της μηχανιστικής αποστήθισης.

. Ο αυστηρά τεχνοκρατικός προσανατολισμός της εκπαίδευσης δημιουργεί μονομέρεια … εθίζεται στον ωφελιμισμό, τη χρησιμοθηρία και την επιδερμικότητα, που υπονομεύουν την αληθινή παιδεία.

            Το περιεχόμενο και η μεθοδολογία των σπουδών

• Η διδασκαλία της τέχνης είναι αποσπασματική έως ανύπαρκτη,. Στο ίδιο πλαίσιο αδράνειας εγκλωβίζεται και η οικολογική παιδεία, γι' αυτό δεν αναπτύσσεται η οικολογική συνείδηση των νέων.

• Το περιεχόμενο πολλών μαθημάτων σε συνδυασμό με την επιβολή της γνώσης δεν ερεθίζουν τη φιλοπεριέργεια και το ενδιαφέρον του μαθητή. Αντιθέτως, παρέχονται «στείρες» γνώσεις, επιβραβεύεται η παπαγαλία..

• Η στερεότυπη - παραδοσιακή μεθοδολογία της εκπαιδευτικής πράξης (π.χ. μονότονη παράδοση και εξέταση) πολύ συχνά στερεί από το μαθητή την πρωτοβουλία, ναρκώνει τη σκέψη του, κατευθύνει την έκφραση του.

• Δυστυχώς, το σχολείο σήμερα δεν προσφέρει στους μαθητές ορθό επαγγελματικό προσανατολισμό.

•         Η εκπαίδευση φαίνεται ότι αφορά περισσότερο το παρελθόν κι όχι το μέλλον …λείπει -ή υπάρχει αποσπασματική- η παροχή γνώσεων για άλλους πολιτισμούς.

•        Δεν υπάρχει συγχρονισμός της κοινωνικής πραγματικότητας με τις παρεχόμενες σχολικές γνώσεις. Το σχολείο είναι «κλειστό» στην κοινωνία, με αποτέλεσμα να μην παρέχει υγιείς προσανατολισμούς, ώστε να αποφευχθούν προβλήματα κοινωνικής παθογένειας...      

•        Το σχολείο δεν παρέχει επαρκή στοιχεία πολιτικής αγωγής στους μαθητές. …

Η σχολική κοινότητα - α) Διδάσκοντες.

• Οι δάσκαλοι / καθηγητές λόγω των χαμηλών αποδοχών, οδηγούνται σε αναξιοπρεπή διαβίωση που παρεμποδίζει την προσπάθεια τους για βελτίωση των γνώσεων και των ικανοτήτων τους, γεγονός που έχει άμεσο αντίκτυπο στο εκπαιδευτικό τους έργο.

• Πολλοί εκπαιδευτικοί αντιμετωπίζουν το λειτούργημα τους σαν μια απλή βιοποριστική απασχόληση και, αποποιούμενοι τον παιδαγωγικό ρόλο τους…

• Συχνά κυριαρχεί ο διδακτικός μονολιθισμός και η αυθεντία του διδάσκοντα, ενώ απουσιάζει ο κριτικός λόγος και ο διάλογος.

• Ακόμη και στην εποχή μας καταγγέλλονται περιστατικά άσκησης φυσικής αλλά κυρίως ψυχολογικής βίας..

β) Διδασκόμενοι

• Η πλειοψηφία των μαθητών διαχωρίζει τα μαθήματα σε «αναγκαία» και «μη αναγκαία», προβάλλοντας μια επιλεκτική στάση με συνέπεια να κυριαρχεί η ημιμάθεια. Οι μαθητές κατ' ανάγκη στοχεύουν αποκλειστικά στην πρόσβαση τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση κι όχι στην απόκτηση αληθινής παιδείας, εκφράζοντας έτσι μια χρησιμοθηρική αντίληψη για το σχολείο.

. Το ισχύον σύστημα εξετάσεων για την εισαγωγή σε Α.Ε.Ι. και T.E.I, αποξενώνει / αλλοτριώνει το σχολείο από τους στόχους του, ενισχύει τη βαθμοθηρία και κατ' επέκταση τον ανταγωνισμό των μαθητών, γεννά αντιζηλίες και φθόνο, ενώ δυσχεραίνει τις φιλικές σχέσεις, εθίζοντας τους νέους από νωρίς στον ατομικισμό

. Κάποιοι μαθητές αντιμετωπίζουν το σχολείο ως καταναγκαστικό έργο…

            ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ (ΛΥΣΕΙΣ)

1.Εκσυγχρονισμός του εκπαιδευτικού θεσμού, ώστε να ανταποκρίνεται στις σημερινές ανάγκες. Αντιστοιχία του περιεχομένου των σπουδών με τις τεχνολογικές, πολιτισμικές κ.α. απαιτήσεις του παρόντος και του μέλλοντος.

2.Απαλλαγή από το στενά τεχνοκρατικό, απλώς εξειδικευτικό της χαρακτήρα. Ανθρωποκεντρικός προσανατολισμός.

3.Επίτευξη ορθού επαγγελματικού προσανατολισμού των νέων.

4.Παροχή ίσων ευκαιριών με την αναγκαία αντισταθμιστική αγωγή, που θα αμβλύνει τις οικονομικές, κοινωνικές, πολιτιστικές κ.α. ανισότητες.

5.Βελτίωση υλικοτεχνικής υποδομής για την καλύτερη εμπέδωση και συστηματοποίηση της γνώσης.

6.Στόχος: Διαμόρφωση ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων με: κοινωνική συνείδηση - υγιή πολιτική-δημοκρατική συνείδηση - πίστη σε υψηλές αξίες, ιδανικά - πνεύμα οικουμενικής συνείδησης χωρίς ακραίες εθνικιστικέ: αντιλήψεις και προκαταλήψεις - αισθητική αγωγή - ανάδειξη και αξιοποίηση των ιδιαίτερων κλίσεων και ικανοτήτων των νέων

7. Σε μια εποχή παγκοσμιοποίησης (της οικονομίας, της επικοινωνίας, της πολιτικής, του πολιτισμού) καθίσταται αναγκαία ή "σύνδεση της εκπαίδευσης με τη διεθνή πραγματικότητα.

Α. ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

.Η παιδεία αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμα του ανθρώπου γι' αυτό, η πολιτεία οφείλει να φροντίσει για την καθιέρωση υποχρεωτικής εκπαίδευσης για όλους, την εξάλειψη του αναλφαβητισμού και την ισότητα στην εκπαιδευτική πράξη (απουσία διακρίσεων).

.Επιβάλλεται η επιδίωξη της ανθρωπιστικής παιδείας, η οποία θα λειτουργήσει εξισορροπητικά καθώς η σημερινή εκπαίδευση είναι σχεδόν αποκλειστικά τεχνοκρατική.

• Η σημερινή εκπαίδευση είναι αναγκαίο να λάβει ευρωπαϊκή διάσταση, έτσι ώστε οι μαθητές να συμμετέχουν ενεργά ως Ευρωπαίοι πολίτες σε όλες τις διαδικασίες.

• Η πολιτεία, τέλος, οφείλει να δώσει προβάδισμα στα θέματα της καθολικής εκπαίδευσης των πολιτών ανεξαρτήτου ηλικίας. Είναι, δηλαδή, απαραίτητη η διεύρυνση και η συστηματική οργάνωση σε όλη την επικράτεια των προγραμμάτων του Υπουργείου Παιδείας για τη «δια βίου εκπαίδευση» (π.χ. Σχ. Δεύτερης Ευκαιρίας).

Β. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ

• Η εκπαίδευση οφείλει να παρέχει όλα τα εφόδια με τα οποία οι μαθητές μπορούν να ενταχθούν στο σύγχρονο κόσμο: ενημέρωση, εξοικείωση και μάθηση των νέων δεδομένων, χρήση και εφαρμογή των νέων τεχνολογιών για αφομοίωση της γνώσης (π.χ. ηλεκτρονικοί υπολογιστές,) με εναλλαγή θεωρητικής και πρακτικής άσκησης.

•Το σχολείο έχει καθήκον να μεριμνά για τον επαγγελματικό προσανατολι­σμό των μαθητών …

• Ένα αποτελεσματικό εκπαιδευτικό σύστημα έχει ως στόχο να καλλιεργεί την κριτική σκέψη, τον προβληματισμό και τη γόνιμη αμφισβήτηση, το διάλογο και τη λογική, χωρίς όμως να παραγκωνίζει τα ψυχικά χαρίσματα, τα συναισθήματα, την ευαισθησία και τη φαντασία του παιδιού.

• Απαραίτητος κρίνεται ο απεγκλωβισμός του Λυκείου από τις εισαγωγικές εξετάσεις…

• Έμφαση χρειάζεται να δοθεί στην οργάνωση και δραστηριοποίηση των μαθητικών κοινοτήτων, προκειμένου να επιτευχθεί η ουσιαστική εξοικείωση του μαθητή με τις δημοκρατικές διαδικασίες και να διαμορφωθεί μια γνήσια πολιτική συνείδηση.

Γ. ΣΧΟΛΙΚΑ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ

• Τα σχολικά βιβλία μπορούν, αφενός, να διεγείρουν τη φιλομάθεια, τις πνευματικές αναζητήσεις… να κατα­πολεμούν την απομνημόνευση, να προβάλλουν το γόνιμο προβληματισμό και την κριτική διείσδυση των θεμάτων.

• Οι γνώσεις που παρέχονται στα εγχειρίδια του σχολείου επιβάλλεται να εί­ναι σύγχρονες, ολοκληρωμένες…

Δ. Ο ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ - ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ

• Χρέος αμετάθετο του εκπαιδευτικού είναι το ειλικρινές ενδιαφέρον και ο σεβασμός προς το μαθητή ο δάσκαλος επικουρεί το έργο των νέων, γι' αυτό οφείλει να τους εμπνέει εμπιστοσύνη, να τους καθοδηγεί στη διδακτική πράξη και να επιδεικνύει αυστηρότητα, όταν χρειάζεται.

• Ο εκπαιδευτικός είναι αναγκαίο να έχει πλούτο ειδικών αλλά και γενικών γνώσεων, πρωτότυπη σκέψη, να διαθέτει μεταδοτικότητα και αίσθηση του χιούμορ, να προσελκύει το ενδιαφέρον των μαθητών και να τους παρακινεί στην περιπέτεια κατάκτησης της γνώσης.

            Ε. Ο ΜΑΘΗΤΗΣ

• Οι μαθητές χρειάζεται να συνειδητοποιήσουν την ποικίλη προσφορά του σχολείου και να μην το αντιμετωπίζουν με αδιαφορία και πλήξη κατά την ώρα του μαθήματος, αλλά ως έναυσμα για να ξεφύγουν από την πνευματική οκνηρία και την άγνοια.

• Απαραίτητο κρίνεται ο μαθητής να αποβάλλει κάθε πνεύμα χρησιμοθηρίας και ωφελιμισμού, που υπονομεύουν την αληθινή παιδεία. Η ευρύτερη καλλιέργεια συντελείται τόσο μέσω των θεωρητικών όσο και των θετικής κατευθύνσεως μαθημάτων.

Σεβασμός προς το διδάσκοντα και διάθεση για συνεργασία, προκειμένου να επιτύχει η εκπαιδευτική διαδικασία.

 

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

                                   

Ο ρόλος των εκπαιδευτικών στη σύγχρονη κοινωνία

Δύναμη αμφισβήτησης και δημιουργίας

Αυτό που χρειαζόμαστε είναι καλούς δασκάλους, που να μπορούν

να σε κάνουν να αμφισβητείς τον εαυτό σου και ό,τι γνωρίζεις σχετικά

με τον κόσμο, και που μπορούν να δομούν κοινότητες μέσα στα σχολεία.

 Οι καλοί δάσκαλοι είναι αυτό που χρειαζόμαστε».

(Από τα λόγια 10χρονης μαθήτριας).

Η χθεσινή ημέρα 5 Οκτωβρίου έχει καθιερωθεί ως παγκόσμια ημέρα των εκπαιδευτικών. Δίνεται, έτσι, ευκαιρία να επανέλθει στο προσκήνιο ο διάλογος και ο προβληματισμός για τον ρόλο των εκπαιδευτικών στη σύγχρονη κοινωνία.

Αν «κρυφάκουγε» κανείς τις συζητήσεις που ανοίγουν οι μαθητές μας, θα κατανοούσε εύκολα την ύπαρξη ενός αισθήματος δυσαρέσκειας και έλλειψης ικανοποίησης από τη συμμετοχή τους στη σχολική ζωή και την εκπαιδευτική διαδικασία. Μέσα στο κύμα των μαθητικών επικρίσεων και της αμφισβήτησης του σημερινού σχολείου, ξεχωρίζει ένα πρόσωπο, ο εκπαιδευτικός. Είναι ο «σημαντικός άλλος», η μόνη φανερή φιγούρα του ανώνυμου σχολικού μηχανισμού που στα μάτια των μαθητών και της πλειονότητας της κοινωνίας έχει μια θαυματουργική δύναμη, άλλοτε θεία και άλλοτε διαβολική, άλλοτε ως φορέας σωτηρίας και άλλοτε ως φορέας απώλειας.

Η αλήθεια είναι ότι, πολλές φορές άδικα, χρεώνεται ο εκπαιδευτικός όλα όσα πικραίνουν και απογοητεύουν τους μαθητές από την τρυφερή τους ηλικία στο πλαίσιο ενός εκπαιδευτικού συστήματος, το οποίο λειτουργώντας σαν αρένα ανελέητου ανταγωνισμού αδυνατεί να προσελκύσει τους μαθητές δίνοντας τους την απόλαυση της μάθησης και ικανοποιώντας τις μορφωτικές τους ανάγκες. Το σχολείο στην αυγή του 21ου αιώνα εξακολουθεί να λειτουργεί σαν «βιομηχανία παραμελημένων παιδιών». Πάνω από 8.000 παιδιά κάθε χρόνο εξοστρακίζονται από την εννιάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση, ενώ τα ποσοστά απόρριψης και εγκατάλειψης των TEE και του Ενιαίου Λυκείου, τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί με ρυθμό επικίνδυνο.

Γιατί, Βέβαια, αντί το σχολικό σύστημα να διαθέτει μέσα και μεθόδους παιδείας αγκαλιάζοντας όλους τους μαθητές με στόχο την αυτοανάπτυξή τους, αντί να αναζητά τρόπους και τεχνικές που θα μεταδίδουν γνώσεις και θα διαμορφώνουν κριτικά σκεπτόμενους πολίτες, ικανούς να παρεμβαίνουν και ν' αλλάζουν την κοινωνία, ασχολείται μανιωδώς με το πώς θα εντοπίσει τους «επαρκείς» και τους «ανεπαρκείς». Η αλήθεια είναι ότι ο εκπαιδευτικός δεν είναι ένας «σύγχρονος Σίσυφος». Έχει τη δυνατότητα παρεμβαίνοντας -την εκπαιδευτική διαδικασία να υπονομεύσει την ανταγωνιστική σχολική ατμόσφαιρα, δημιουργώντας όρους συνεργασίας, επιβραβεύοντας τη συλλογικότητα και την αλληλεγγύη.

Αξίζει να προσπαθήσει να πείσει τους μαθητές του ότι οι σχέσεις τους με τους εκπαιδευτικούς και τους συμμαθητές τους μπορούν να πάψουν να είναι ανταγωνιστικές, όταν με την ουσιαστική συμμετοχή τους στη σχολική ζωή θα συντελούν στη θέσπιση και τήρηση κανόνων που να εξασφαλίζουν δικαιώματα και καθήκοντα σε όλους.

Ο εκπαιδευτικός ως «δρων υποκείμενο» δεν μπορεί να βολεύεται με τον ρόλο του «υπαλλήλου ιδεολογίας» και διεκπεραιωτή των εξετάσεων. Προσπαθεί να προσεγγίσει τη γνώση διαλεκτικά.

Σύμφωνα και με το θέμα που επιλέχθηκε για τον εφετινό γιορτασμό, «η διδασκαλία δεν σημαίνει απλώς μεταβίβαση γνώσης, σημαίνει να εμπνέεις, να πραγματώνεις τις δυνατότητες κάθε παιδιού και να του προσφέρεις νέες προοπτικές».  Με άλλα λόγια, ο καλός δάσκαλος δεν ξέρει μόνο να μιλάει και να μεταδίδει, ξέρει πρώτα απ^’ όλα να ακούει. Αμφισβητώντας στην πράξη τη λειτουργία του σχολείου που παράγει «παραμελημένα παιδιά», επιλέγει τον ρόλο του εμψυχωτή. Η ενθάρρυνση μπορεί να γίνει θετικό κίνητρο, ενώ η μείωση της αξίας πλήττει τον μαθητή καίρια, όσον αφορά την εικόνα που έχει διαμορφώσει για τον εαυτό του.

Σε μια εποχή που η γνώση μετριέται με χρησιμοθηρικά και εξεταστικά κριτήρια, ενώ οι εκπαιδευτικοί χρεώνονται την επιτυχία ή την αποτυχία των μαθητών τους, χρειάζεται να προβληματιστούμε για το «η μαθαίνουν» οι μαθητές μας και. κυρίως, για τους αναρίθμητους κοινωνικούς και εκπαιδευτικούς παράγοντες που επηρεάζουν και συνδιαμορφώνουν την εκπαιδευτική διαδικασία και το εκπαιδευτικό έργο. Ειδικότερα, σήμερα οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να συμβάλουν στην ανάπτυξη της συνεργασίας μεταξύ μαθητών με διαφορετικά ατομικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά, οι οποίοι προέρχονται από διαφορετικές χώρες και πολιτισμούς. Μπορούν και πρέπει να σταθούν δίπλα στα «παιδιά των τελευταίων θρανίων» καταπολεμώντας κάθε είδους ρατσισμό. Φαινόμενα απαξίωσης της εκπαίδευσης και των εκπαιδευτικών, ιδιαίτερα από την Πολιτεία με την πολιτική της λιτότητας και του δημόσιου διασυρμού τους, υπονομεύουν τον ρόλο τους.

         Αντίθετα, πρέπει να λαμβάνονται όλα τα αναγκαία μέτρα για την απαραίτητη παιδαγωγική τους αυτονομία και για την οικονομική και κοινωνική τους ανάπτυξη, ώστε ν' αποτελούν δύναμη αμφισβήτησης και δημιουργίας.

Από τον Γιώργο Καββαδία, εκπαιδευτικό - ερευνητή, ΕΘΝΟΣ Δευτέρα 6 Οκτωβρίου 2003

                                                           

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου (100 - 120 λέξεις).                Μονάδες 25

Β. 1. Να σχολιάσετε το παρακάτω απόσπασμα:

 «ο καλός δάσκαλος, δεν ξέρει μόνο να μιλάει και να μεταδίδει, ξέρει πρώτα απ' όλα να ακούει».                                                       Μονάδες 12

Β.2. Ποιο τρόπο και μέσα πειθούς χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στην τρίτη παράγραφο («Η αλήθεια... με ρυθμό επικίνδυνο»). Να αναφέρετε παραδείγματα.                        Μονάδες  7

Β.3. α. Να αναλύσετε τα συνθετικά μέρη των παρακάτω λέξεων:

ανώνυμου, διεκπεραιτωτή, χρησιμοθηρικά, απαξίωσης, αυτονομία. (Μονάδες 5)

         β. Να γράψετε ένα συνώνυμο για κάθε μια από τις παρακάτω λέξεις: να δομούν, επικρίσεων, φιγούρα, απαξίωσης, αυτονομία.  (Μονάδες 5)                     Μονάδες 10

Β.4. Με ποιες διορθωτικές λέξεις συνδέονται η 3η με την 4η παράγραφο, και η 7η με τη 8η.                                                                                                             Μονάδες   6

Γ. «Η διδασκαλία δε σημαίνει απλώς μεταβίβαση γνώσης, σημαίνει να εμπνέεις, να πραγματώνεις τις δυνατότητες κάθε παιδιού και να του προσφέρεις νέες προοπτικές».

Με βάση τις επισημάνσεις του αποσπάσματος να γράψετε ένα δοκίμιο 500 - 600 λέξεων αναλύοντας τα χαρακτηριστικά του επιθυμητού δασκάλου στις σχολικές τάξεις του παρόντος και του μέλλοντος.                                                                  Μονάδες   40

                                                                                               

 

Για τη βία στα σχολεία

Πολύμορφη η βία στα σχολεία: από τον ενδοσχολικό εκφοβισμό, τον ψευτοπαληκαρισμό, μέχρι την κρατική βία και την εγκληματική δράση συμμοριών. Από το χουλιγκανισμό μέχρι το ρατσισμό και το νέο – ναζισμό που  σε συνθήκες οικονομικής, ανθρωπιστικής κρίσης παίρνουν ανησυχητικές διαστάσεις.

Η κυρίαρχη άποψη περί ενδο – σχολικής βίας εστιάζει σε ορισμένες μορφές του φαινομένου με μια ψυχολογίστικη ανάλυση περί βίαιου οικογενειακού περιβάλλοντος, βλέποντας, έτσι, το δέντρο και χάνοντας το δάσος. Γιατί η βία είναι βασικό χαρακτηριστικό της κοινωνίας και συνδέεται με την ανισότητα και την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Επομένως αναπαράγεται και στους θεσμούς της, όπως είναι και το σχολείο..

Η ίδια η πολιτική της κυβέρνησης είναι η απεχθέστερη μορφή βίας εναντίον του κόσμου της εργασίας και του «κοινωνικού κράτους» που σπέρνει τη φτώχεια, την ανεργία και τη μαζική εξαθλίωση. Όσο η φτώχεια , ο κοινωνικός αποκλεισμός, οι διακρίσεις, η βία και η εκμετάλλευση ανθούν, τόσο θα οξύνονται τα φαινόμενα ενδοσχολικής βίας. Οι μεγάλες ανισότητες έχουν οδηγήσει περίπου ένα στα τρία παιδιά και νέους κάτω των 18 ετών ή ποσοστό 30,4% με βάση στοιχεία του 2011(Eurostat) στη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Παιδιά που δυσκολεύονται στη μάθηση και εγκαταλείπουν το σχολείο , που εγγράφονται στον «στρατό» της ανήλικης εγκληματικότητας». Πρόκειται στην ουσία για μορφή «κρατικής κακοποίησης των παιδιών».

Ένα σχολικό περιβάλλον που υπηρετεί τη λογική των επιδόσεων, «αρένα» άγριου ανταγωνισμού,  υπερφορτώνει τους μαθητές με πρόσθετο άγχος, ανασφάλεια και αρνητισμό. Τέσσερα στα πέντε παιδιά βιώνουν καταστάσεις άγχους που συνδέονται με τη σχολική ζωή(Pulse RC – ΕΚΚΕ). Η εκπαιδευτική πολιτική εκφράζει και αναπαράγει τη βία διαμορφώνοντας το σχολείο των περικοπών και της φτώχειας. Επιπλέον, όταν η ιστορική γνώση, οι θηριωδίες και η φρίκη που προκάλεσαν στην ανθρωπότητα ο εθνικισμός και ο ναζισμός δεν είναι στις προτεραιότητες των σχολικών αναλυτικών προγραμμάτων «το αυγό του φιδιού» εκκολάπτεται πολύ γρήγορα.

Οι μάχιμοι εκπαιδευτικοί παρά την έλλειψη αναγκαίων υποδομών δίνουν καθημερινά μάχες κατά των προκαταλήψεων, των διακρίσεων, της ρατσιστικής ιδεολογίας. Εκτός από τη μετάδοση γνώσεων επιδιώκουν να διαπαιδαγωγήσουν τους νέους με βάση τις πανανθρώπινες αξίες του σεβασμού, της αλληλεγγύης και της ισότητας.

Γιώργος Κ. Καββαδίας, εκπαιδευτικός – ερευνητής, «ΕΘΝΟΣ», Παρ. 8 – 3 – 2013

            ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου (80 – 90 λέξεις).                    Μονάδες 25

Β.1. Να αναπτύξετε το παρακάτω απόσπασμα σε μια παράγραφο 80 – 90 λέξεων: «η βία είναι βασικό χαρακτηριστικό της κοινωνίας και συνδέεται με την ανισότητα και την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο».                             Μονάδες  13

Β.2. Πώς οργανώνεται ο λόγος στην τέταρτη παράγραφο («Ένα σχολικό περιβάλλον … εκκολάπτεται πολύ γρήγορα»).                                                                              Μονάδες 6

Β.3. Ποιον τρόπο και μέσα πειθούς χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στην Τρίτη παράγραφο («Η ίδια η πολιτική … «κρατικής κακοποίησης των παιδιών»). Να αναφέρετε ένα παράδειγμα για κάθε περίπτωση.                                                                Μονάδες 6

Β.4.α. Να γράψετε τα συνώνυμα των παρακάτω λέξεων: εστιάζει, εξαθλίωση, θηριωδίες, εθνικισμός, διαπαιδαγωγήσουν (Μονάδες 5)

      β. Να γράψετε τα αντώνυμα των παρακάτω λέξεων:οξύνονται, αποκλεισμό, ανταγωνισμού, ανασφάλεια, αξίες (Μονάδες 5)                                Μονάδες 10

Γ. Σε ομιλία σας σε εκδήλωση που διοργανώνει το σχολείο σας για την ενδοσχολική βία αναφέρεστε στα φαινόμενα που την επιβεβαιώνουν, στην ερμηνεία τους αιτιολογώντας την εμφάνισή τους , καθώς και στους τρόπους με τους οποίους μπορεί το σχολείο και η πολιτεία να συμβάλουν στην περιστολή τους . Το κείμενό σας να έχει έκταση 550 - 600 λέξεων.                                                                                                       Μονάδες 40