Παραδοσιακά κάλαντα των Χριστουγέννων της Πρωτοχρονιάς και των Φώτων των Αργυράδων

Την παραμονή των Χριστουγέννων της Πρωτοχρονιάς και των Φώτων όλοι περιμένουμε να ακούσουμε τις χαρούμενες παιδικές φωνούλες να μας λένε τα κάλαντα και αναπόφευκτα έρχονται στο μυαλό μας οι δικές μας αναμνήσεις ,όταν με την παρέα μας τρέχαμε πόρτα- πόρτα να αναγγείλουμε τραγουδώντας το χαρμόσυνο γεγονός της Χριστιανοσύνης ,την Γέννηση του Χριστού. Στο χωριό ,από αφηγήσεις μεγαλυτέρων στην ηλικία, τα κάλαντα τα έλεγαν το σούρουπο και όταν τελείωναν, τους εύρισκε η νύχτα. Εκεί σε κάποια αγουνίστρα γινόταν η μοιρασιά της είσπραξης ,όπου τις περισσότερες φορές, όταν υπήρχαν αδικημένοι ,γίνονταν οι γνωστοί καβγάδες  ώσπου η αδικία να αποκατασταθεί και να χωρίσουν όλοι ευχαριστημένοι. Τα κάλαντα του χωριού διαφέρουν από αυτά των άλλων περιοχών της Ελλάδας και στη μουσική και στα λόγια, χωρίς οπωσδήποτε να ξεφεύγουν από το  περιεχόμενο της Άγιας Ιστορίας με τα πολλά παινέματα προς  τις οικογένειες που άνοιγαν το σπιτικό τους και  αναδείκνυαν  τα προτερήματα του νοικοκύρη με απώτερο σκοπό την ανάλογη αμοιβή.

   

Η λέξη κάλαντα προέρχεται από τη Λατινική «calenda» που σημαίνει αρχή του μήνα. Το έθιμο αυτό  πιστεύεται ότι έχει τις ρίζες του στην αρχαία Ελλάδα επειδή βρήκαν αρχαία γραπτά κομμάτια που ταιριάζουν στα σημερινά κάλαντα.Το τραγούδι της «Ειρεσιώνης»(από το «έριο»=μαλλί,γιατι τα παιδιά της εποχής του Ομήρου κρατούσαν κλαδί ελιάς ή δάφνης στολισμένο με άσπρο μαλλί και καρπούς με κλωστές απ’ όπου έδεναν τις προσφορές των νοικοκυραίων ) το απαντάμε σήμερα με μικρές παραλλαγές στα  κάλαντα της Θράκης :

Στο σπίτι ετούτο πού’ρθαμε του πλουσιονοικοκύρη

ν’ανοίξουνε  οι πόρτες του να μπει ο πλούτος μέσα

να μπει ο πλούτος κι η χαρά κι η ποθητή ειρήνη

και να γεμίσουν τα σταμνιά μέλι,κρασί και  λάδι

κι η σκάφη του ζυμώματος με φουσκωτό ζυμάρι.

---------------        ========     ----------------        

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ

Ας είναι με τον ορισμό Χριστούγεννα ν’αρχίσω

με την καλή μου συντροφιά να σας ευχαριστήσω

Χριστός γεννάται σήμερον εν Βηθλεέμ τη πόλει  

οι ουρανοί  αγάλλονται χαίρει η κτίσις όλη

Εν τω σπηλαίω τίκτεται εν φάτνη των αλόγων

ο βασιλεύς των ουρανών και ποιητής των όλων κ.τ.λ

ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ

 -  Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά πρώτη του Γεναρίου

και εορτή του μάκαρος Μεγάλου Βασιλείου

 -  Κάνω λοιπόν αρχή καλήν επαίνους να συνθέσω

τον Άγιο Βασίλειο για να τον επαινέσω

 -  Να σας ειπώ τα θαύματα που έδειξεν ατός του

με του Θεού τη δύναμη που ήταν βοηθός του

-   Παρά Θεού ο θαυμαστός ήταν πεφωτισμένος

με κάθε άλλην αρετή μικρός μαθητευόμενος

 -   Είχε και το αξίωμα της αρχιεροσύνης

εχθρός των έργων των κακών φίλος της σωφροσύνης………..

ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ

-  Καλησπέρα πάντες σας αδελφοί

ακούσατε τη σήμερον εορτή

 - Ακούσατε τη σήμερον τη χαρά

και την εορτήν τη δεσποτικιά

-  Εν αρχή που έκανεν ο Θεός

έκανε τη γη και τον ουρανό

-  Δεύτερο δε πάλι από αυτά

έκανε τα δέντρα και τα φυτά

-  Τρίτον δε και πάλιν από αυτά

έκανε το φως που εφώτισε

-  Της ημέρας έκανε μεν το φως

το δε σκότος έκανε της νυχτός

-  Τέταρτο δε πάλιν από αυτά

έκανε θαλάσσας και ποταμούς

-  Έκανε θαλάσσας και ποταμούς

το Μέγα Ιορδάνη κι άλλους πολλούς

-  Πέμπτον δε και πάλιν από αυτά

έκανε τα ζώα επί της γης

-  Έκανε τα ζώα επί της γης

 και τα πετεινά εις τους ουρανούς

και όλα τα ψάρια σ’ ωκεανούς

-  Έκτο δε και πάλιν από αυτά

έκανε τον άνθρωπο από γη

-  Έκανε τον άνθρωπο από γη

και σε όλα αυτά εξουσιαστή……………..

ΠΑΙΝΕΜΑΤΑ

-  Επάνω εις τον ουρανό κρέμονται δυο στεφάνια

αφέντη κύριε Σπύρο μας καλά σας Θεοφάνεια

-  Αφέντη κύριε Σπύρο μας καλησπερίσματά σας

με πέντε γράμματα χρυσά γράφεται τ’όνομά σας

-  Έχετε τα παιδάκια σας που ο Θιός να τα χαρίσει

και του Χριστού η γέννηση να τα χιλιοχρονίσει

-  Σ’όλη την οικογένεια ευχόμαστε υγεία

χαρά και αγαλλίαση και πάσαν ευτυχία

-  Επάνω εις τον ουρανό κρέμονται δυο λαμπάδες

αφέντη κύριε Σπύρο μας καλές σας εορτάδες

-  Έχεις παιδί στη ξενητειά και στο στρατό (σχολή) βαλμένο

του χρόνου σαν εσήμερα νάναι απολυμένο (προβιβασμένο)

-  Πως λάμπει το βερίκοκο εις τη βερικουκία

έτσι λάμπει κι ο Δέσποτας μέσα στην εκκλησία

-  Άνοιξε το πουγκάκι  σου το μαργαριταρένιο

και δώσε μ’ένα  τάλιρο  ας είναι κι ασημένιο

-  Του χρόνου πάλε ν’ άρθουμε με υγεία να σας βρούμε

στο σπίτι σας χαρούμενοι πάντα να τραγουδούμε

-  Πολύ καλά μας τα’ πατε ωραία πια και φίνα

περάστε κι απ’ το σπίτι μας για να σας κάνω στρίνα.

Επιμέλεια: Ελένη Α. Καββαδία (Παπασπύρου), από τη «Φωνή των Αργυραδιτών», Νοέμβριος – Δεκέμβριος 2013, αρ. φ. 120

ΦΩΤΟ Κ. Μίτσουλης