Όχι άλλη «δίκαιη» καπιταλιστική ανάπτυξη!

Όχι άλλη «δίκαιη» καπιταλιστική ανάπτυξη!

Tου Χάρη Σ. Πουλάκη*

Από τους 2,2 εκατομμύρια εργαζομένους σε επιχειρήσεις και οικοδομικά έργα, περίπου 1 στους 3 και ειδικότερα 650.000 απασχολούνται με «ευέλικτες θέσεις εργασίας μερικής απασχόλησης» με μέσο μισθό μόλις 384,22 ευρώ/μήνα μεικτά.


Τα στοιχεία που δημοσίευσε πρόσφατα ο «Ενιαίος Φορέας Κοινωνικής Ασφάλισης» για τον Νοέμβριο του 2018 [1] καταδεικνύουν την ζοφερή κατάσταση για τους εργαζόμενους που επικρατεί στην «απορρυθμισμένη» και «ευέλικτη» αγορά εργασίας στην Ελλάδα. Μια κατάσταση κομμένη και ραμμένη στις ανάγκες για ανάκαμψη και ενίσχυση της κερδοφορίας και της ανταγωνιστικότητας των εγχώριων μονοπωλιακών ομίλων, μια κατάσταση που διαμορφώνεται από τις κατευθύνσεις της Ε.Ε. αλλά και του ΔΝΤ και που υλοποιείται σταθερά τα τελευταία χρόνια από τις αστικές κυβερνήσεις. Σύμφωνα λοιπόν με τα στοιχεία που παρουσιάζει ο ΕΦΚΑ και που στηρίζεται στις ίδιες τις «Αναλυτικές Περιοδικές Δηλώσεις» των επιχειρηματικών ομίλων οι περιβόητες «νέες θέσεις απασχόλησης» που δημιουργούνται είτε «πλήρους» είτε «μερικής» απασχόλησης, είναι θέσεις εργασίας με χαμηλότερους μισθούς για τους εργαζόμενους.

Ειδικότερα στην χώρα μας από τους 2,2 εκατομμύρια εργαζομένους σε επιχειρήσεις και οικοδομικά έργα, περίπου 1 στους 3 και ειδικότερα 650.000 απασχολούνται με «ευέλικτες θέσεις εργασίας μερικής απασχόλησης» με μέσο μισθό μόλις 384,22 ευρώ/μήνα μεικτά. Ο «μέσος μισθός» των εργαζομένων «πλήρους απασχόλησης» ανήλθε στα  1.137,24 ευρώ/μηνά μεικτά. Έτσι οι «μέσες αποδοχές» όλων των μισθωτών μερικής ή πλήρους απασχόλησης υπολογίζονται μόλις στα 916 ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι οι μέσες αποδοχές όλων των εργαζομένων έχουν μειωθεί 1% σε σχέση με τον Νοέμβρη του 2017. Ειδικότερα ο μέσος μισθός από 926,14 ευρώ το 2017, έπεσε στα 916,03 ευρώ το 2018. Παράλληλα όμως σύμφωνα με την Eurostat το 2018 η παραγωγικότητα της εργασίας στην Ελλάδα αυξήθηκε κατά 0,2% [2] ! Αυτό θα πει δίκαιη ,υπέρ των καπιταλιστών βεβαίως, βεβαίως, αύξηση του ποσοστού εκμετάλλευσης της εργασίας !

Καθοριστικό  ρόλο στην μείωση του «μέσου μισθού» διαδραμάτισαν συνεπώς οι συμβάσεις μερικής απασχόλησης.  Παράλληλα παρατηρείται και χάσμα μεταξύ των απολαβών των δύο φύλων. Ειδικότερα το ημερομίσθιο από τακτικές αποδοχές των γυναικών για την «απασχόληση πλήρους ωραρίου» αντιστοιχεί στο 87,27% του ημερομισθίου των ανδρών. Για την «απασχόληση μειωμένου ωραρίου» το αντίστοιχο ποσοστό ανέρχεται στο 95,48%.

Αναμφίβολα αυτή η κατάσταση που οι περισσότεροι από εμάς βιώνουμε καθημερινά δεν είναι συγκυριακή [3]. Για παράδειγμα σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του ΙΝΕ της ΓΣΣΕ για την εξέλιξη των πραγματικών μισθών και το 2017 αυξήθηκε θεαματικά στον ιδιωτικό τομέα το ποσοστό των χαμηλόμισθων εργαζόμενων, που έχουν καθαρές μηνιαίες αποδοχές κάτω των 700 ευρώ. Ειδικότερα κατά το 2017 ανέρχονταν σε 37,4% έναντι 13,1% το 2009. Παράλληλα το ποσοστό των μισθωτών που είχαν αποδοχές μεταξύ 700-899 ευρώ μειώθηκε κατά 3,8 ποσοστιαίες μονάδες από 23,5% το 2017 στο 27,3% το 2009. Το ποσοστό των εργαζομένων με καθαρές μηνιαίες αποδοχές 900-1.300 ευρώ υποχώρησε περίπου κατά το ήμισυ σε 16,8% το 2017 από 35,7% το 2009. Για τον ίδιο χρόνο στον ευρύτερο δημόσιο τομέα αυξήθηκε σημαντικά το ποσοστό των εργαζομένων με καθαρές μηνιαίες αποδοχές κάτω των 1000 ευρώ. Από 18,9% το 2009 σε 29,8% το 2017.

Επομένως και η έκθεση του ΕΦΚΑ για τον Νοέμβρη του 2018 καταδεικνύει ότι η μείωση της ανεργίας επιτυγχάνεται μέσω ιδιαίτερα χαμηλόμισθων θέσεων εργασίας. Δημιουργούνται θέσεις εργασίας με μικρό μισθολογικό και μη μισθολογικό κόστος, με μη βιώσιμα για τους εργαζόμενους ωράρια, που ανταποκρίνονται στις ανάγκες του μεγάλου κεφαλαίου. Παράλληλα η πλειοψηφία των νέων συμβάσεων εργασίας συνάπτονται με ευέλικτες μορφές απασχόλησης. Ο τεράστιος εφεδρικός στρατός εργασίας λοιπόν που δημιούργησαν τα μνημόνια πέτυχε τους στόχους του. Το γεγονός ότι οι θέσεις εργασίας που δημιουργούνται είναι θέσεις εργασίας χαμηλόμισθες κλπ αποτυπώνεται ξεκάθαρα στο γεγονός ότι μετά το 2009 ο δείκτης για το εργατικό κόστος στην χώρα μας –  παρά τις διακυμάνσεις- ακολουθεί πτωτική τάση. Το εργατικό κόστος είναι με απλά λόγια «οι δαπάνες των εργοδοτών για το προσωπικό που απασχολούν».

Ο ΣΥΡΙΖΑ πανηγύριζε λοιπόν ότι μείωσε την ανεργία.

Καταρχάς ο τρόπος μέτρησης της ανεργίας από την ΕΛΣΤΑΤ ή την Eurostat είναι τρομερά προβληματικός και αποκρύπτει τα πραγματικά ποσοστά της.
Δεύτερον η μείωση της ελληνικής ανεργίας ακολούθησε την αντίστοιχη τάση που παρατηρήθηκε και στην Ε.Ε. και Ε/Ζ μετά την αναιμική ανάκαμψη τους.
Τρίτον η Ελλάδα είναι η χώρα με τα μεγαλύτερα ποσοστά ανεργίας ,18,5% Ιανουάριος 2019 , στην Ε.Ε. με την Ισπανία να ακολουθεί με ποσοστό 14,0% ενώ η μείωση της ανεργίας στην Ελλάδα σε σχέση με την αντίστοιχη μείωση στην υπόλοιπη Ε.Ε. κάθε άλλο παρά εντυπωσιακή είναι. Μάλιστα η Ελλάδα κατέχει την πρωτιά και στην ανεργία των νέων με 39,7% για τον Ιανουάριο του 2019.
Τέταρτον ο πληθυσμός της Ελλάδας το 2011 ήταν 11,12 εκατομμύρια. Σήμερα είναι 10,77. Δεν χρειάζεται να είναι κάποιος μάντης για να καταλάβει ποιοι έφυγαν από την χώρα και τι επιπτώσεις έχει αυτό και στο ποσοστό ανεργίας…. 
Την ίδια στιγμή το επιτελείο του ΣΥΡΙΖΑ – λες και δεν ψήφησε Τρίτο Μνημόνιο, λες και δεν διατήρησε όλο το προηγούμενο αντεργατικό αντιλαϊκό-πλαίσιο κλπ- προσπαθεί να κάνει τους εργαζόμενους να αισθάνονται ότι του έχουν και υποχρέωση για την διαμόρφωση του κατώτατου μισθού στα 546 ευρώ καθαρά από τα 492. Πώς όμως το έκανε αυτό; Μα με τον Νόμο Βρούτση όπου η Κυβέρνηση καθορίζει με νόμο των κατώτατο μισθό. Δηλαδή οι συλλογικές συμβάσεις-διαπραγματεύσεις μπαίνουν στο γύψο. Στο μέλλον ανάλογα με τις ανάγκες των μεγαλοεπιχειρηματιών ο μισθός μπορεί πάλι να πέσει με νέο νόμο. Και να δούμε και τι θα γίνει και με το αφορολόγητο. Και στο ζήτημα λοιπόν του κατώτατου μισθού ο ΣΥΡΙΖΑ όπως και όλες οι αστικές Κυβερνήσεις  εφήρμοσε την τακτική «σου παίρνω 10 σου δίνω 1». Και το ένα αυτό όμως καλώς θα κάνουμε να το πάρουμε, γιατί εμείς το παράγουμε γιατί το εργατικό και λαϊκό κίνημα με την πάλη του απέσπασε.

Αυτή είναι λοιπόν η δίκαιη ανάπτυξη του ΣΥΡΙΖΑ και η βιώσιμη ανάπτυξη της ΝΔ ; Αυτή τέλος πάντων είναι η ανάπτυξη που μας υπόσχονται τα κόμματα που εξυμνούν την Ε.Ε., το ΝΑΤΟ και τα μονοπώλια; Ή καλύτερα που τους υπηρετούν ; Για να απαντήσουμε το ερώτημα θα πρέπει να δούμε την έκθεση της ICAP «Εξέλιξη οικονομικών μεγεθών 10.696 ελληνικών επιχειρήσεων με δημοσιευμένους ισολογισμούς χρήσης 2016-2015»[4]. Σύμφωνα λοιπόν με αυτήν την έκθεση στο σύνολο του 50% των καπιταλιστικών επιχειρηματικών ομίλων της χώρας καταγράφεται στους ισολογισμούς του 2016 σε σχέση με την προηγούμενη οικονομική χρήση του 2015, μια αύξηση της κερδοφορίας του κατά 73% ! Ειδικότερα σημειώθηκε αύξηση από τα 2,193 δις ευρώ στα 3,784 δις ευρώ. Τα μικτά τους κέρδη αυξήθηκαν κατά 6% περνώντας από τα 24,013 δις ευρώ στα 25,486 δις ευρώ. Βασικός παράγοντας που οδήγησε στην εκτίναξη της κερδοφορίας αυτών των ομίλων ήταν το τσάκισμα των μισθών κάθε είδους εργασιακού δικαιώματος και των πολλαπλών ωφελειών από το Μνημονιακό Πλαίσιο . Αυτό αντανακλάται και στο γεγονός ότι οι επενδύσεις τους έμειναν στάσιμες και ο κύκλος εργασιών αυτών των 10.696 αυξήθηκε μόλις κατά 3%. Μάλιστα να σημειώσουμε ότι το 2016 το Ελληνικό ΑΕΠ μειώθηκε κατά 0,2%.

Το 2018 η ελληνική καπιταλιστική οικονομία σημείωσε μεγέθυνση της τάξης του  1,9% για το 2018  η οποία ήταν κατώτερη της πρόβλεψης για 2,2% που είχε θέση η Κυβέρνηση στον προϋπολογισμό του 2019. Αυτή η αναιμική ανάκαμψη, μαζί με τους εσωτερικούς παράγοντες για τους οποίους εκδηλώνεται, ακολουθεί ανισόμετρα την «πορεία» της οικονομικής δυναμικής στην Ε.Ε. αλλά και παγκόσμια. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ούτε ότι ο εν Ελλάδι καπιταλισμός επέστρεψε στα προ κρίσης επίπεδα κερδοφορίας του,  ούτε ότι ξεπέρασε οριστικά και αμετάκλητα την κρίση υπερσυσώρευσης του κλπ. Αυτό επίσης δεν συνεπάγεται ότι η ελληνική κεφαλαιοκρατία ξεπερνά προβλήματα όπως η έλλειψη ανταγωνιστικότητας απέναντι σε ανώτερα τεχνολογικά και πιο παραγωγικά κεφάλαια ή ότι δεν υπάρχει σημαντικό ποσοστό ζημιογόνων μικρών και μεγάλων επιχειρήσεων εν Ελλάδι κλπ. Παρά τα όσα υποστηρίζονται δεν έχει επέλθει «υγεία» στο ελληνικό ισοζύγιο πληρωμών, στην βιωσιμότητα του ελληνικού δημοσίου χρέους που αγγίζει το 178,6% του ΑΕΠ, στην ευστάθεια του Τραπεζικού Συστήματος κλπ.

Ταυτόχρονα όλο και περισσότερο σύννεφα εμφανίζονται στον ουρανό της παγκόσμιας οικονομίας όπου δεν έχει αναρρώσει πλήρως από τις επιπτώσεις της παγκόσμιας οικονομική κρίσης του 2008, όπου οι ενδοιμπεριαλιστικές συγκρούσεις οξύνονται  πχ εμπορικός πόλεμος ΗΠΑ και Κίνας, διαμάχες για τον έλεγχο των πηγών και των δρόμων ενέργειας, όπου το Χρηματοπιστωτικό Σύστημα των ΗΠΑ εμφανίζει ενδογενή προβλήματα, όπου η παγκόσμια οικονομική μεγέθυνση επιβραδύνεται κλπ. Και αυτά που αναφέραμε είναι μόνο ένα μέρος των προβλημάτων.

Η ανάπτυξη λοιπόν που τα αστικά κόμματα ευαγγελίζονται αφορά κατά βάση το μεγάλο κεφάλαιο. Για να αναφέρουμε ένα απλό παράδειγμα μπορεί το ΑΕΠ να αυξήθηκε αλλά αυτό δεν συνέβη για τον μέσο μισθό. Απεναντίας. Μάλιστα εφόσον Ε.Ε .-ΔΝΤ- Αστικά Κόμματα πιπιλάνε την καραμέλα της «εξωστρεφούς ανάπτυξης της Ελληνικής Οικονομίας» αυτό σημαίνει ότι δεν τους ενδιαφέρει ιδιαίτερα η εγχώρια αγοραστική δύναμη της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων κάτι το οποίο αντανακλάται και στην ιδιαίτερα συμπιεσμένη εγχώρια ιδιωτική κατανάλωση. Η καπιταλιστική ανάπτυξη που ευαγγελίζονται είναι τόσο δίκαια όσο το ότι το 0,2% των «μεγαλομπαταχτσήδων» να χρωστά το 80% των 104 δισ. ευρώ ληξιπρόθεσμων χρεών του δημοσίου [5] και για αυτούς να ψηφίζονται ουσιαστικά οι ρυθμίσεις. Είναι τόσο δίκαια όσο το γεγονός ότι τα κρατικά έσοδα βασίζονται στην αφαίμαξη της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων, ότι περικόπτονται δημόσιες δαπάνες για υγεία, παιδεία και κοινωνική ασφάλιση, ότι ενισχύονται ποικιλότροπα οι βιομήχανοι, οι τραπεζίτες, οι εφοπλιστές κλπ εις βάρος των υπολοίπων, ότι συνεχίζεται η αφαίμαξη του λαού μας για την αποπληρωμή του δημοσίου χρέους στην Ε.Ε., το ΔΝΤ.

Παράλληλα κάθε καπιταλιστική ανάπτυξη δημιουργεί τις αντιφάσεις εκείνες που θα επιφέρουν την κρίση και η κρίση αντίστοιχα έναν νέο κύκλο συσσώρευσης. Έτσι πρέπει να είμαστε ξεκάθαροι. Φιλολαϊκή ανάπτυξη με τα ιμπεριαλιστικά δεσμά της Ε.Ε. των  «Μνημονίων Διαρκείας», του ΝΑΤΟ και υπό την εξουσία των Μονοπωλίων δεν μπορεί να υπάρξει.

Ο Χάρης Σ. Πουλάκης είναι ιστορικός, τελειόφοιτος μεταπτυχιακός φοιτητής στο αντικείμενο της «Διεθνούς Πολιτικής Οικονομίας»

[1] Μηνιαία Στοιχεία Απασχόλησης ΕΦΚΑ Νοέμβριος 2018 (https://www.efka.gov.gr/sites/default/files/2019-04/apasxolisi_11_2018.pdf)

[2] https://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&init=1&language=en&pcode=tipsna70&plugin=1

[3] Ιδιαίτερα για την περίπτωση της Ελλάδας, αλλά όχι μόνο, αξίζει να διαβαστεί το βιβλίο του Νίκου Μπογιόπουλου : Είναι ο Καπιταλισμός ηλίθιε. Στο βιβλίο με επιστημονικό αλλά και εύληπτο για κάθε αναγνώστη τρόπο παρουσιάζονται μέσω της μαρξιστικής οικονομικής και πολιτικής θεωρίας και ανάλυσης , πληθώρας στατιστικών στοιχείων κλπ οι αιτίες και τα αποτελέσματα της μένουσας κρίσης. Αναλύεται επιπλέον ο ρόλος του ντόπιου και ξένου κεφαλαίου, της Ε.Ε., του ΔΝΤ, του δημόσιου χρέους των Μνημονίων, του αστικού πολιτικού συστήματος κλπ. Έτσι αποτυπώνονται με τον καλύτερο τρόπο οι επιπτώσεις της κρίσης, των Μνημονίων κλπ στην ελληνικό κοινωνικοοικονομικό σχηματισμό. Κυκλοφορεί νέα εμπλουτισμένη έκδοση : https://www.imerodromos.gr/einai-o-kapitalismos-ilithie-se-nea-ekdosi-apo-ton-imerodromo/

[4] https://www.icap.gr/Default.aspx?id=10598&nt=146&lang=1

[5] Ημεροδρόμος «Το 0,2% μεγαλομπαταχτσήδων χρωστά το 80% των 104 δισ. ευρώ ληξιπρόθεσμων χρεών του Δημοσίου» (https://www.imerodromos.gr/to-0-2-megalompatachtsidon-chrosta-to-80-ton-104-dis-eyro-lixiprothesmon-chreon-toy-dimosioy/)

ΠΗΓΗ: imerodromos.gr