Γιατί γιορτάζει σήμερα η Κέρκυρα το «πρωτοκύριακο»

Γιατί γιορτάζει σήμερα η Κέρκυρα το «πρωτοκύριακο»

Η πρώτη Κυριακή του Νοεμβρίου

Με τις καμπάνες να χτυπούν δυνατά από νωρίς, σήμερα το πρωί, η Κέρκυρα γιορτάζει το «Πρωτοκύριακο» του Νοέμβρη.

Η πανώλη του 1673

Μια γιορτή που η θρησκευτική παράδοση στο νησί, την τηρεί πιστά για σχεδόν τρεισήμισι αιώνες, θυμίζοντας σε όλους τη θαυματουργική παρέμβαση του Αγίου Σπυρίδωνα, προστάτη του νησιού, που έσωσε τους κατοίκους της Κέρκυρας από το «θανατικό», τη γνωστή πανώλη ή την επονομαζόμενη κατά τον Μεσαίωνα και «Μαύρος Θάνατος».

Όπως αναφέρει ο ιστορικός - θεολόγος Κωνσταντίνος Π. Θύμης, «εκατομμύρια άνθρωποι από την αρχαιότητα έως και τον 19ο αι. χάθηκαν έχοντας νοσήσει απ' αυτή την ασθένεια. Πληθυσμοί συρρικνώθηκαν και κράτη έχασαν την ισχύ τους. Μία τέτοια απειλή χτύπησε για μια ακόμη φορά το νησί της Κέρκυρας. Ήταν η δεύτερη για το έτος 1673. Ο ασθενής πολύ δύσκολα γινόταν καλά και ο δρόμος που θα ακολουθούσε λόγω του φόβου της μετάδοσης της ασθένειας ήταν δεινός. Κυρίως μόνος ή με άλλους παθόντες σήκωνε τον σταυρό του πόνου, του μαρτυρίου της καραντίνας, της σκληρής απομόνωσης των λοιμοκαθαρτηρίων στο νησάκι Λαζαρέτο, μακριά από οικεία και αγαπημένα πρόσωπα, χωρίς καμιά ελπίδα με μόνη διέξοδο την αναμονή του θανάτου. Οι αρχές και ο κόσμος ήταν σε απόγνωση. Η επιστήμη με τα μέσα της εποχής εκείνης προσπαθούσε, αλλά όταν το πράγμα ξέφευγε... Οι άνθρωποι και πάλι, όπως και άλλοτε, έτρεξαν «εις τον σοφώτατον των Κερκυραίων ιατρόν, τον Αγιο Σπυρίδωνα».

Σύμφωνα με τον Κωνσταντίνο Θύμη, οι συναξαριστές δεν λένε πότε ακριβώς άρχισε το κακό.

«Γνωρίζουμε από άλλη πηγή ότι η πανώλη πρωτοεμφανίστηκε στο προάστιο της Γαρίτσας. Αναφέρουν, όμως ότι: το θανατικόν “ θανατηφόρον μίασμα” αφάνιζε την πόλη, τα προάστια και τα χωριά με τέτοιο τρόπο ώστε όλοι, οι πάντες, να κινδυνεύουν χωρίς διάκριση να πεθάνουν με σκληρό τρόπο. Παρά λίγο δε να γίνει ολοκληρωτική καταστροφή στο νησί, δύο φορές μάλιστα το έτος εκείνο.

Σύμφωνα με μαρτυρίες της εποχής, τα τέλη Οκτωβρίου του 1673, επί τρεις νύκτες στην κορυφή του καμπαναριού της εκκλησιάς του Αγίου, ένα υπερκόσμιο σταθερό φως έκανε να διακρίνεται ο θαυματουργός 'Αγιος αιωρούμενος, κρατώντας το σταυρό στο χέρι και καταδιώκοντας το θανατικό που έμοιαζε με κατάμαυρο φάντασμα, το οποίο προσπαθούσε να αποφύγει τον 'Αγιο βγάζοντας κραυγές - οιμωγές, τις οποίες πολλοί ανέφεραν ότι άκουσαν. Έτσι, η φοβερή αυτή επιδημία σταμάτησε απότομα τις τελευταίες ημέρες του Οκτωβρίου του 1673. Συνέπεια αυτού ήταν η σωτηρία της Κέρκυρας να αποδοθεί από τις Aρχές, τον κλήρο και το λαό στη θαυματουργική παρέμβαση του Αγίου Σπυρίδωνος.

Οι Βενετικές Αρχές θέλοντας να τιμήσουν τον 'Αγιο Σπυρίδωνα και για αυτή του τη σωτήρια επέμβαση, αφουγκραζόμενες και την επιθυμία κλήρου και λαού, καθιέρωσαν με απόφασή τους, στις 29 Οκτωβρίου 1673, τη λιτανεία της πρώτης Κυριακής του Νοεμβρίου και σε αυτό οφείλει την ονομασία της, η καθιερωμένη γιορτή του νησιού, το «Πρωτοκύριακο».

Οι θρησκευτικές εκδηλώσεις για την ημέρα, ξεκινούν με τη Θεία Αρχιερατική Λειτουργία στον ναό του Αγίου Σπυρίδωνα, ενώ αμέσως μετά γίνεται η περιφορά του ιερού σκηνώματος του Αγίου στα καντούνια της Κέρκυρας και στην κεντρική πλατεία Σπιανάδα, συνοδευόμενη από τον κλήρο, τις φιλαρμονικές του τόπου, τους μαθητές των δημοτικών, των γυμνασίων και των λυκείων, αλλά και χιλιάδες κόσμου που έρχονται από όλα τα πλάτη της γης για να τιμήσουν τον 'Αγιο και να πάρουν την ευλογία του.

Σχετική αγιογραφία που απεικονίζει τον 'Αγιο Σπυρίδωνα να διώχνει το «θανατικό» υπάρχει μέσα στον Ιερό Ναό του Αγίου Σπυρίδωνα.

Η αντιφασιστική εκδήλωση του 1941

Παράλληλα, το Πρωτοκύριακο του Νοέμβρη της Κέρκυρας, μετά το Β' Παγκόσμιο αφιερώθηκε και στην αντιφασιστική εκδήλωση (δεν είναι η πρώτη, αλλά η τρίτη – μπορεί να θεωρηθεί η πρώτη μαθητική αντιφασιστική εκδήλωση) που έγινε από μαθητές γυμνασίου της Κέρκυρας, το 1941, σε μια πράξη αντίδρασης κατά των Ιταλών κατακτητών και των αλλαγών που αυτοί επέβαλλαν τότε στα σχολεία και την παιδεία. Σε ένδειξη τιμής από τότε μέχρι και σήμερα, στην πλατεία Σπιανάδα γίνεται και η αναπαράσταση της μαθητικής διαδήλωσης από μαθητές των γυμνασίων της Κέρκυρας.

Η επιχείρηση της «ιταλοποίησης» του κερκυραϊκού δημόσιου βίου δεν έκανε εξαίρεση στην εκπαίδευση, όπου με την έναρξη του σχολικού έτους 1941-1942 οι Έλληνες διευθυντές των σχολείων αντικαταστάθηκαν από Ιταλούς και η ιταλική γλώσσα ορίστηκε ισότιμη με την ελληνική. Τα κεφάλαια που αναφέρονταν στη νεότερη ιστορία της Ελλάδας διαγράφηκαν από το βιβλίο της ιστορίας και οι ήρωες της Ελληνικής Επανάστασης αποκαθηλώθηκαν από τις σχολικές αίθουσες.

Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι και προκάλεσε την αντίδραση των καθηγητών και της μαθητικής νεολαίας ήταν η εισαγωγή του υποχρεωτικού φασιστικού χαιρετισμού στα σχολεία. Η αντίδραση αυτή είχε ως αποτέλεσμα να εκδιωχτούν βιαίως οι Έλληνες καθηγητές από τα κερκυραϊκά σχολεία και να απομακρυνθούν από το νησί.

Το «Πρωτοκύριακο» του 1941 τα πλήθη του κόσμου που παρακολουθούσαν τη λιτανεία ενώθηκαν ενθουσιασμένα με τους μαθητές και ακολούθησε επέμβαση της ιταλικής αστυνομίας με ρόπαλα καθώς και πολλές συλλήψεις Κερκυραίων πολιτών αλλά και μαθητών. Ακολούθησαν ανακρίσεις, φυλακίσεις και ξυλοδαρμοί και πολλά από τα παιδιά που συνελήφθησαν στάλθηκαν εξορία στους Οθωνούς.

Στην φωτογραφία, η αναμνηστική πλάκα της αντιστασιακής εκδήλωσης του Πρωτοκύριακου στο 2ο Γυμνάσιο Κέρκυρας.